برگ برنده ولیعهد جوان در میانجی‌گری چه بود؟/ بن سلمان سیاستی عربی را دنبال می ‌کند که قصد دارد از ایالات متحده فاصله بگیرد

محمد قواص پژوهشگر سیاسی در مصاحبه با دویچه وله عربی گفت: «عربستان از آغاز نزاع در اوکراین چندین بار با بی طرفی نقش میانجی گری ایفا کرده است. این کشور زمانی که از جانبداری از موضع آمریکا فاصله گرفت، به موضع روسیه هم نزدیک نشد و زمانی که با مسکو روابط خوبی داشت، زلنسکی رئیس جمهور اوکراین را به یکی از اجلاس های سران کشورهای عربی در عربستان دعوت کرد. عربستان تا جایی که بتواند تلاش می کند نقشی ایفا کند که همه طرف ها شامل روسیه، اوکراین و ایالات متحده بپسندند.»

به گزارش بیپ نیوز، پایگاه اینترنتی شبکه دویچه وله آلمان، در گزارشی با عنوان «چرا ترامپ می خواهد برای متوقف شدن جنگ در اوکراین با پوتین در عربستان دیدار کند؟» نوشت:  دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد در چارچوب تلاش ها برای پایان دادن به حمله روسیه به اوکراین، نخستین نشست خود با ولادیمیر پوتین همتای روسش را در عربستان برگزار خواهد کرد. ترامپ در کاخ سفید به خبرنگاران گفت «در عربستان همدیگر را خواهیم داد». این جمله چند ساعت پس از گفتگوی تلفنی ترامپ با پوتین بیان شد که در آن دو طرف درباره آغاز گفتگوهای صلح درباره اوکراین به توافق رسیدند. ترامپ پس از پوتین نیز با رئیس جمهور اوکراین تلفنی گفتگو کرد.

 
تلاش های دیپلماتیک عربستان را پیشتاز کرد

ترامپ پیشتر از تلاش های دیپلماتیک عربستان برای نزدیک کردن دیدگاه های ابرقدرت های جهان تمجید کرد. شاهزاده محمد بن سلمان ولیعهد عربستان نخستین مقام ارشد یک کشور خارجی بود که ترامپ پس از به قدرت رسیدن با او تلفنی گفتگو کرد. او در سخنرانی خود که از طریق ویدئوکنفرانس در اجلاس مجمع جهانی اقتصاد در داووس پخش شد، ولیعهد عربستان را «فردی شگفت انگیز» توصیف کرد.
کارشناسان معتقدند اقدام رئیس جمهور آمریکا در اعلام خبر دیدار با همتای روس خود در عربستان با حضور شاهزاده محمد بن سلمان، اذعان به جایگاه عربستان به عنوان کشور پیشرو در عرصه سیاسی و اقتصادی در سطح جهان است.

محمد قواص تحلیلگر سیاسی درباره منشا شکل گیری این نقش می گوید «عربستان امروز کشور قدرتمندی است که منطقه را هدایت می کند؛ به ویژه این که با ایالات متحده و روسیه روابط فوق العاده ای دارند. عربستان در همه حل و فصل ها در خاورمیانه طرف اصلی و حذف ناپذیر است».
او همچنین گفت: «عربستان تاریخی دارد که به این بحران گره خورده است. عربستان پیشتر در موضوع مبادله زندانیان میانجی گری کرد. امارات نیز همین کار را انجام داد اما ترامپ عربستان را برای دیدار تعیین کرد زیرا قصد دارد در آغاز ریاست جمهوری اش ارتباط ویژه ای با آن برقرار کند. علت تمایل ترامپ به حفظ این ارتباط این است که عربستان به تازگی از طریق وزارت خارجه خود بیانیه هایی منتشر کرده و پروژه ترامپ را درباره غزه نشانه گرفته است. عربستان در این بیانیه ها توضیح داده که با این پروژه مخالف است.قواص در اینباره می گوید: «شاید به خاطر نزدیک شدن به عربستان است که ترامپ می خواهد خاک این کشور محل برگزاری دیداری باشد که احتمالا به جنگ در اوکراین خاتمه می دهد.»

بی طرفی بن سلمان.. برگ برنده در میانجی گری

عربستان در طول مدت زمان جنگ روسیه و اوکراین موضع بی طرفی را حفظ کرد و آشکارا از پیوستن به غرب در انتقاد کردن از روسیه و مجازات این کشور اجتناب کرد. همچنین از طریق ولیعهد خود تماس های منظم با ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین را حفظ کرد. افزون بر این، عربستان پیشتر اعلام کرده بود بسته کمک های بشردوستانه به مبلغ 400 میلیون دلار به اوکراین اعطا کرده است. مرکز کمک رسانی ملک سلمان با سازمان جهانی بهداشت و کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان دو توافقنامه همکاری مشترک به ارزش 10 میلیون دلار امضا کرد تا به اوکراینی هایی که به کشورهای همسایه پناهنده شده اند، کمک های پزشکی و اسکان ارائه دهد.

اما نشانه های روابط با پوتین در سخنان سال 2023 رئیس جمهور روسیه آشکار شد. پوتین آن زمان گفت از محمد بن سلمان ولیعهد عربستان بابت کمک به ساماندهی بزرگترین عملیات مبادله اسرا بین ایالات متحده و روسیه از زمان جنگ سرد قدردانی می کند. علاوه بر این، ملحق نشدن ریاض به تحریم های غرب علیه روسیه از جمله علل مهمی است که سبب شد عربستان ارتباط خوب خود با کرملین را حفظ کند.
محمد قواص پژوهشگر سیاسی در مصاحبه با دویچه وله عربی گفت: «عربستان از آغاز نزاع در اوکراین چندین بار با بی طرفی نقش میانجی گری ایفا کرده است. این کشور زمانی که از جانبداری از موضع آمریکا فاصله گرفت، به موضع روسیه هم نزدیک نشد و زمانی که با مسکو روابط خوبی داشت، زلنسکی رئیس جمهور اوکراین را به یکی از اجلاس های سران کشورهای عربی در عربستان دعوت کرد. این تحلیلگر افزود عربستان تا جایی که بتواند تلاش می کند نقشی ایفا کند که همه طرف ها شامل روسیه، اوکراین و ایالات متحده بپسندند. همچنین مشتاق برقراری روابط با کشورهای اروپایی است و درمورد این احتمال که در خاکش اتفاقی بیفتد که به منافع امنیتی اش آسیب برساند، محتاط عمل خواهد کرد.

اقتصاد و سرمایه گذاری.. نقطه قوت مضاعف برای عربستان

عربستان با ایالات متحده و روسیه به ویژه در حوزه انرژی روابط اقتصادی قوی دارد. همین موضوع سبب می شود گزینه مناسبی برای میانجی گری باشد. این ارتباط به رهبران دو کشور بزرگ صادرکننده نفت در جهان کمک کرد توافقنامه انرژی اوپک پلاس را امضا و آن را حفظ کنند. محمد قواص تحلیلگر سیاسی می گوید: «هر اتفاقی که می افتد، مخصوصا اگر متعلق به اوکراین باشد در پس زمینه آن یک سری توان های مالی وجود دارد و عربستان می تواند این توان ها را تضمین کند یا کشورهایی را که می توانند به این پروسه ورود کنند، هدایت کند. زلنسکی دنبال تضمین های امنیتی است اما یکی از مهمترین مورد این تضمین ها که از آن غافل نمی شود، تضمین های حوزه اقتصادی و سرمایه گذاری است. عربستان احتمالا یکی از طرف های مهم در این موضوع است.

علاوه بر این قواص معتقد است برگزاری نشست در عربستان به نفع ترامپ و پوتین روسای جمهور آمریکا و روسیه است به ویژه این که اروپا در قبال هرگونه راهکار مطرح میان ایالات متحده و روسیه موضع محتاطانه اتخاذ می کند. به همین علت عربستان یک منطقه جغرافیایی بی طرف است و دو طرف می توانند در آن به دور از هرگونه اعمال فشار کشورهای اروپایی نقطه انسجام خود را پیدا کنند.

عربستان ویژگی های جدیدی برای جایگاه منطقه ای و جهانی خود تعریف می کند

عربستان از همان ابتدای جنگ اوکراین و روسیه تمایل داشت تلاش هایش در این پرونده آشکار باشد به همین علت میزبان چندین دیدار بود. قواص، تحلیلگر سیاسی می گوید عربستان به دنبال تبدیل شدن به قطب جهانی است و نقشی کلیدی ایفا می کند. این کشور در حوزه های مختلف به خصوص اقتصاد و دارایی موفق شده است. از چندین دهه پیش سیاست متنوع کردن روابط دیپلماتیک در عربستان آغاز شده است. از پایان جنگ جهانی دوم عربستان متحد انحصاری ایالات متحده بود اما در چند سال اخیر با آغاز اختلافات میان واشنگتن و ریاض، عربستان شروع به گشتن دنبال جایگزین کرد و در همین راستا روابطی قوی با چین، روسیه و کشورهای شرق مانند کره برقرار کرد.

این درحالی است که به گفته قواص، عربستان هم اکنون سیاستی مستقل دارد و مستقل بودن آن در زمان بروز اختلافات با بایدن و مخالفت با افزایش تولید نفت برای کاهش قیمت ها آشکار شد. مستقل بودن سیاست عربستان زمانی بیشتر آشکار شد که از بایدن در مسئله اوکراین حمایت نکرد. قواص افزود سعودی ها در چند روز اخیر در مسئله فلسطین و غزه مواضع محکمی اتخاذ کرده اند و سعی می کنند استقلال خود را در تصمیم گیری حفظ کنند. اینان سیاستی عربی را دنبال می کنند که قصد دارد از ایالات متحده فاصله بگیرد. این موضعگیری ممکن است عامل جذب کننده برای ایالات متحده باشد تا عربستان را از دست ندهد.

*ترجمه: منصوره کاظمینی

315 351

منبع اصلی خبر